Het 4C/ID-model: Bouwstenen voor flexibel en betekenisvol onderwijs

‘Hoe ontwerp je onderwijs dat zowel motiverend als effectief is? Dat studenten stap voor stap voorbereidt op complexe beroepshandelingen. In deze aflevering van een serie over inspiratie uit conferenties behandelen we het 4C/ID-model waarmee je dat kunt doen.’

Tijdens de CVI Conferentie, op 14 en 15 mei 2025, lieten Petra Kleefmann en Maaike Terleth van mboRijnland in hun sessie zien hoe zij het 4C/ID-model gebruiken als basis voor het (her)ontwerpen van flexibel onderwijs.
In dit artikel gaan we dieper in op hoe het model werkt en hoe je het kunt toepassen in jouw onderwijspraktijk, met één van hun voorbeelden.

Het 4C/ID-model uitgelegd

Het 4C/ID-model, van Van Merriënboer & Kirschner (2007) staat voor Four-Component Instructional Design. Het is een didactisch model dat is ontwikkeld om complexe vaardigheden aan te leren. Het model is gericht op de integratie van kennis, vaardigheden en beroepshouding. Dit uitgangspunt heet “hele taak benadering”.

Het model bestaat uit vier componenten:

1. Leertaken – Realistische, betekenisvolle taken die representatief zijn voor de beroepspraktijk. Hierbij moeten alle kennis-, vaardigheids- en houdingsaspecten die nodig zijn voor het goed uitvoeren van de taak in het latere beroep aan bod te komen.
2. Ondersteunende informatie – Informatie met de kennis die nodig is voor het werken aan de leertaak. Dit wordt vaak ‘theorie’ genoemd en wordt voor het uitvoeren van de taak behandeld. Ondersteunende informatie bevat vakkennis en informatie over aanpakken en strategieën die studenten helpen bij het uitvoeren van de taak.
3. Procedurele informatie – Dit wordt ook just-in-time informatie genoemd. Procedurele informatie is direct toepasbare kennis die nodig is tijdens het uitvoeren van routinematige handelingen. Het gaat hierbij om terugkerende vaardigheden die beschreven staan in regels en procedures.
4. Deeltaakoefeningen – Het afzonderlijk oefenen van deelvaardigheden van de leertaak. Het gaat hierbij om deeltaken die geautomatiseerd dienen te worden om de aandacht op het uitvoeren van de complexe beroepstaak te kunnen richten. Het opbouwen van deze routines kan pas zodra de context (de hele taak) duidelijk is.

Figuur 1 Bron: https://eenmeesterinleren.nl/4c-id-model-van-merrienboer-en-kirschner

Deze vier componenten worden gecombineerd (zie figuur 1) in leertaak blokken (modules) waarin studenten steeds complexere leertaken uitvoeren, met afnemende ondersteuning. Iedere module heeft een ander aantal leertaken, met verschillende mate van ondersteuning. Hoe leger de cirkel, hoe minder ondersteuning er geboden wordt. De rode balken laten de ondersteunende informatie zien die nodig is voor de leertaken in de module.

Van theorie naar praktijk: de bruidstaart

In de sessie van mboRijland werd een praktisch en inspirerend voorbeeld getoond waarin de principes van het 4C/ID-model goed naar voren kwam.
In dit voorbeeld is de beroepstaak ontwerp, maak en presenteer een bruidstaart uitgewerkt. Dit is een complexe taak waarin vakkennis, vaardigheden, creativiteit, klantgerichtheid en planning samenkomen.
Met het 4C/ID-model is deze beroepstaak opgedeeld in 3 modules met opbouwende complexiteit richting de proeve van bekwaamheid: het maken van een bruidstaart. Elke module bevat leertaken, ondersteunende informatie, procedurele informatie en deeltaakoefeningen.




Flexibel en modulair
Het mooie van het 4C/ID-model is dat het ruimte biedt voor differentiatie en flexibiliteit. Studenten kunnen modules volgen op hun eigen tempo, en je kunt variëren in ondersteuning afhankelijk van het niveau. Bovendien sluit het model goed aan bij praktijkgericht onderwijs: studenten leren door te doen, met realistische taken als uitgangspunt.

Meer weten?
Wil je zelf aan de slag met het 4C/ID-model? Kijk dan eens naar de handleiding van het model of neem contact op met de adviseurs onderwijsontwikkeling bij het MICT van Deltion.

Bonnie Abbes - Adviseur onderwijsontwikkeling MICT, Deltion College

Bronvermelding
www.4cid.org/about/
www.bsl.nl/wp-content/uploads/2016/04/Uitleg-over-het-4CID-model.pdf
4C/ID Model: Ontwerp Compleet Onderwijs - Eenmeesterinleren.nl
Sessie CVI Conferentie Petra Kleefmann en Maaike Terleth mboRijland